Restauratie van de hel

Lev Nikolajewitsj Tolstoj (1828-1910) heeft naast wereldberoemde romans zoals 'Oorlog en Vrede' en 'Anna Karenina' na zijn 50ste ook een ander, zeer bijzonder oeuvre geschreven, dat destijds werd verboden door de Russische censuur vanwege zijn openlijke kritiek op Kerk en Staat. Die kritiek hield in dat de tsaar en zijn trawanten het volk eeuwenlang hebben uitgebuit met steun en instemming van de Russisch Orthodoxe Kerk. Zware belastingen werden geheven door de tsaar om een slaafs bureaucratisch overheidssysteem en een groot leger te kunnen bekostigen. De Kerk predikte extreem nationalisme en onvoorwaardelijke trouw aan de tsaar. Miljoenen jongemannen werden daardoor opgeofferd in onnodige oorlogen. Tolstoj ervoer een missie om zijn volk de ogen te openen voor dit onrecht en allerlei andere misstanden doordat hij geïnspireerd was geraakt door de Bergrede van Christus. Om de censuur te omzeilen bedacht hij een nieuw literair genre waarin hij zijn zorgen en kritiek in bedekte termen kon uiten. Hij bedacht korte verhalen, sprookjes en allegorieën, die voor een paar cent verkocht werden. Dit boekje is daar een voorbeeld van. De opperste duivel Beëlzebub ondervraagt zijn ondergeschikte duivels hoe zij tijdens zijn afwezigheid erin zijn geslaagd de leer van Christus in de loop der eeuwen zodanig te ontkrachten dat de Kerk geen invloed en zeggingskracht meer heeft en de wereld in de verste verte niet lijkt op het beloofde Koninkrijk van God, maar eerder op de hel. De visie die Tolstoj overbrengt is niet alleen een boodschap voor de Russisch Orthodoxe Kerk, maar voor alle kerken en godsdiensten, die de waarheid menen in pacht te hebben, maar de universele Gulden Regel hebben veronachtzaamd: Behandel een ander zoals je zelf behandeld wilt worden.